چگونه تلاش ایران برای انتقام از اسرائیل، منافع چین را تهدید می کند

اندکی پس از اینکه ایران در پی ترور اسماعیل هنیه در تهران قول انتقام از اسرائیل داد، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین تلفنی تماس گرفت و به همتای ایرانی خود، علی باقری کنی گفت: «چین از ایران در دفاع از حاکمیت، امنیت و ملی خود حمایت می‌کند. وقار."

در حالی که وانگ و علی در حال گفتگو بودند، آمریکا یک زیردریایی موشک هدایت شونده، یک گروه تهاجمی ناو هواپیمابر اضافی و جنگنده‌های پیشرفته‌تر F-35 و F-22 را برای تقویت ناوگان منطقه‌ای در حال حاضر قدرتمند خود در تلاش برای بازدارندگی اعزام کرد. تهران و نیابت هایش از قصاص. عربستان سعودی، امارات متحده عربی و دیگر بازیگران منطقه ای احتمالاً از آن زمان به معنای حضور در چتر امنیتی ایالات متحده اشاره کرده اند.

ناگفته نماند که چین نه تمایل دارد و نه توانایی این را دارد که شریک به اصطلاح استراتژیک جامع خود در تهران چنین تجملاتی را فراهم کند.

مقامات ایرانی در نهایت گفتند که آتش بس در غزه ناشی از مذاکرات هفته گذشته به رهبری ایالات متحده ممکن است مانع از انتقام گیری آن شود - راهی نسبتا راحت و راحت. شاید به طور تصادفی، این مانور به طور یکپارچه با پیام‌های چین همسو می‌شود و ادعای دیرینه پکن مبنی بر اینکه درگیری اسرائیل و فلسطین «مسئله اصلی خاورمیانه» است را تأیید می‌کند.

با این حال، در حالی که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، سفر خود به خاورمیانه را به پایان می‌رساند، توافق آتش‌بس همچنان مبهم باقی مانده است و شبح انتقام‌جویی ایران به چشم می‌خورد.

در حالی که چین حمایت عمومی از حق ایران برای "دفاع از حاکمیت خود" را ابراز می کند، لفاظی قاطعانه پکن نگرانی عمیق در مورد احتمال وقوع یک درگیری منطقه ای گسترده تر را رد می کند.

پروفسور نیو شینچون، مدیر مؤسسه مطالعات خاورمیانه در مؤسسه روابط بین‌الملل معاصر چین، می‌گوید: «اگر خاورمیانه واقعاً وارد آشفتگی تمام عیار شود، چین به عنوان بزرگترین شریک تجاری منطقه و بزرگترین خریدار خاورمیانه است. نفت بزرگترین قربانی خواهد شد."

سهم اقتصادی چین

در واقع، چین تقریباً 40 درصد از واردات خود را تنها از شش کشور خاورمیانه تأمین می کند: عربستان سعودی، عراق، امارات، کویت، قطر و عمان. برخلاف تحریم های آمریکا، چین بین 1.1 تا 1.4 میلیون بشکه در روز نفت خام ایران وارد می کند که تقریباً 10 درصد از واردات نفت چین را تشکیل می دهد.

در همین حال، بر اساس گزارش دفتر اطلاعات شورای دولتی چین، تجارت دوجانبه چین با خاورمیانه در سال 2022 به رقم خیره کننده 507.2 میلیارد دلار رسید. داده های موسسه American Enterprise China Global Investment Tracker نشان می دهد که سرمایه گذاری ها و قراردادهای PRC در خاورمیانه از سال 2005 از 284.24 میلیارد دلار فراتر رفته است - آفریقای شمالی و پاکستان را به معادله اضافه کنید و این رقم به 388.9 میلیارد دلار می رسد.

سرمایه گذاری و ساخت و ساز چینی در خاورمیانه، شمال آفریقا و پاکستان 2005-2024

داده ها از: موسسه امریکن اینترپرایز

رشد تعامل اقتصادی منجر به هجوم شهروندان چینی به خاورمیانه شد. تخمین زده می شود که حدود یک میلیون شهروند چینی در این منطقه زندگی می کنند. به این واقعیت اضافه کنید که حدود 20٪ - 280 میلیارد دلار - از کل صادرات چین از کانال سوئز عبور می کند، و پکن به دلیل اختلالات دریایی حوثی ها با یک مخمصه استراتژیک با ابعاد حماسی مواجه است.

چرا یک اهرم نمی کشید؟

نگاهی گذرا به داده‌ها، و فهمیدن اینکه چرا برخی از کارشناسان بر نفوذ چین تاکید کرده‌اند، سخت نیست. جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، در ماه آوریل به فارین پالیسی گفت: «چین تنها کشوری است که اگر بخواهد بر ایران تأثیر بگذارد، بیشترین توانایی را دارد». چین تقریباً 30 درصد از سبد تجاری ایران و تنها 1 درصد از پرتفوی چین را به خود اختصاص داده است.

علی‌رغم درخواست‌های مکرر مقامات آمریکایی از چین برای سوء استفاده از مزیت نامتقارن خود نسبت به تهران، پکن به‌طور باورنکردنی محتاط و بدون دلیل باقی مانده است.

اگرچه چین در مواجهه با تحریم‌های آمریکا به ایران راه نجات داده است، اما روابط اقتصادی آن‌ها به دور از خوش‌بینی است. مرتضی بهروزی فر، کارشناس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی وابسته به دولت ایران، اخیراً به رسانه‌های داخلی گفت که معاملات نفتی با چین حداقل بازده مالی را برای جمهوری اسلامی به همراه داشته است.

این تراکنش‌های غیرقانونی توسط پالایشگاه‌های مستقل چینی به نام «قوری» انجام می‌شود که با مؤسسات مالی کوچک‌تری مانند بانک کونلون همکاری می‌کنند. از آنجایی که این تراکنش‌ها عمدتاً با رنمینبی چین انجام می‌شوند، ایران اساساً می‌تواند از آن برای خرید بیشتر محصولات چینی استفاده کند یا اجازه دهد در یک بانک چینی بنشیند، نه چیزهای دیگر. همانطور که مرتضی می‌گوید: «ما نفت را در شرایط اسفناک می‌فروشیم - با قیمت‌های پایین با تخفیف‌های شدید - و در ازای آن، در بهترین حالت، کالاهای بی‌استاندارد چینی وارد می‌کنیم».

دو کشور در سال 2021 یک قرارداد 25 ساله 400 میلیارد دلاری را اعلام کردند. یادداشت های تفاهم به عنوان توافق نامه های الزام آور ظاهر شده اند و پروژه ها محقق نشده اند. مرتضی گفت: این امر منجر به تخلیه منابع طبیعی از جمله صندوق توسعه ملی بدون بازگشت سرمایه قابل توجهی شده است.

در همین حال، تجارت چین با رقیب ایران، عربستان سعودی، در سال 2023 از 107 میلیارد دلار گذشت که هفت برابر بیشتر از 14.6 میلیارد دلار تجارت چین با ایران در آن سال بود. چین ممکن است به ایران حمایت لفاظی، کاهش تحریم ها و پوشش در سازمان ملل ارائه دهد، اما عمده توجه اقتصادی چین به طور مستقیم به خلیج فارس معطوف شده است. پیامدهای سیاسی این واقعیت های تجاری در ژوئن سال جاری هنگامی که چین حمایت خود از امارات متحده عربی را در مورد اختلافش با ایران بر سر چندین جزیره در خلیج فارس تکرار کرد، به شدت مورد توجه قرار گرفت، که باعث ناراحتی تهران شد.

عواقب نامطلوب

حتی اگر پکن مایل بود در دولت‌های اقتصادی تنبیه‌کننده‌تر شرکت کند، هیچ تضمینی وجود ندارد که ایران به خواست چین خم شود. علاوه بر این، استراتژیست های چینی احتمالاً محتاط هستند که انجام این کار می تواند منجر به پیامدهای نامطلوب شود.

تجارب تاریخی ایران از استعمار و امپریالیسم، تمایل به مقاومت در برابر فشار خارجی را در رهبری آن القا کرده است. در طول سال‌ها، ایران استراتژی‌هایی را برای خنثی کردن هرگونه فشار اقتصادی و سیاسی ایجاد کرده است: استفاده از نفوذ منطقه‌ای خود، پیشبرد برنامه هسته‌ای خود، افزایش عملیات سایبری و بسیج شبکه‌های نیابتی خود در غزه، یمن، لبنان، سوریه، عراق، افغانستان و پاکستان.

برخلاف ایالات متحده که قبل از شروع جنگ بیش از 30000 سرباز و دو گروه حمله ناو هواپیمابر را در خاورمیانه داشت (با وجود محوریت آن به آسیا)، حضور نظامی نوپای چین - یک ناوگان اسکورت متشکل از تنها سه کشتی و حدود 200 تفنگدار دریایی مستقر در جیبوتی - هیچ تهدید معتبری برای کشورهای خاورمیانه یا نمایندگان آنها نشان نمی دهد.

گزارش ها حاکی از آن است که در ژانویه، چین تلاش کرد ایران را وادار کند تا حملات حوثی ها علیه کشتی های غیرنظامی در دریای سرخ را مهار کند. در اواسط ماه مارس، اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه حوثی‌ها به چین و روسیه گفته‌اند که کشتی‌های آنها دیگر هدف قرار نخواهند گرفت. دو روز بعد، شورشیان حوثی به یک نفتکش متعلق به چینی ام وی هوانگ حمله موشکی کردند. چین به طور علنی در مورد این حادثه اظهار نظر نکرده است.